از حول «خبر» در دام «شایعه» نیفتیم

تلاش رسانه‌ها برای این‌که اولین باشند و خبر دست اول را زود‌تر از سایر رسانه به دست بیاورند و منتشر کنند، به ذات رسانه برمی‌گردد و رسانه‌ای که به این نکته ذاتی بی‌توجه یا کم‌توجه باشد، به سادگی در گردونه رقابت با سایر رسانه‌ها کم‌آورده و پرونده‌اش بسته می‌شود. این خصلت ذاتی هیچ عیبی هم فی‌نفسه ندارد مگر آن‌که ملاحظات دیگری در کار باشد.

 اما با این‌همه رسانه‌های معتبر و بزرگ همیشه تلاش می‌کنند این سرعت در انتشار خبر و اولین رسانه و منبع سایر رسانه‌ها بودنشان، حتما با فاکتور «دقت» و «صحت» هم توام و همراه باشد. بنابراین اگر خبری را دریافت کردند که نیاز به تایید بیشتری داشت، کمی در انتشار آن تامل می‌کنند و در فاصله این تامل، به سرعت با یکی دو منبع تماس می‌گیرند تا صحت خبر دریافتی برایشان محرز شود، پس آن‌گاه اقدام به انتشار خبر می‌کنند.

تردیدی نیست از آن‌جا که عالم رسانه با مدیریت انسانی سروکار دارد، طبعا از خطاهای انسانی هم به دور نیست و با لحاظ کردن وسواس و دقت‌ فراوان، بازهم هراز گاهی، گاف یا خطا گریزناپذیر است و البته راه اصلاح آن‌هم تعبیه شده که باید بلافاصله خبر اشتباه یا شایعه منتشر شده را اصلاح کرد و برای مخاطب توضیح داد و او را از اشتباه بیرون آورد.

 با همه این‌ها اما بعضی وقت‌ها خطاهایی اتفاق می‌افتد که نه ناشی از خطاهای متعارف انسانی در نقل و دریافت خبر، که از «از حول حلیم در دیگ افتادن» خبر می‌دهد واین مدل خطا یا گاف، بیش از یک خطای متعارف می‌تواند با آبروی رسانه بازی کند.

تابناک ساعت ۵۰: ۱۹ عصر پنج‌شنبه ۲۸ آبان‌ماه در خبری با عنوان «قتل قهرمان پرورش اندام کشور تایید شد»، به نقل از بخش ورزشی خود خبری را تایید کرد که به گفته‌‌ همان گزارش «مورد تردید قرار گرفته بود» و حالا این رسانه ادعا می‌کرد تردید‌ها برطرف شده و خبر تایید می‌شود.

 گذشته از تایید خبر یک قتل، تابناک در چکیده‌ای که در پیشانی خبر خود برای این اتفاق نوشته بود مدعی شد: «بابک محمدی اهل سنندج که غیر از ورزش حرفه‌ای، خوانندگی هم می‌کرد دیروز به قتل رسید.» این یعنی این رسانه در فاصله آن تردید تا این تایید، اندکی هم در مورد پیشینه شخصیت مقتول کسب اطلاع کرده و آن تایید و این اطلاع نمی‌تواند از منبعی موهوم کسب شده باشد.

بلافاصله تعداد قابل توجهی از رسانه‌ها با توجه به ارزش هیجانی و خبری این خبر و تایید، خبر را به نقل از تابناک پوشش دادند.

 تنها ۶ ساعت پس از انتشار این خبر، ایسنا در ۲۳: ۲ دقیقه بامداد جمعه در تکذیبه‌ای بر این خبر، گزارش داد که نه تنها «بابک محمدی» به قتل نرسیده، بلکه اصلا در میان قهرمانان پرورش اندام کشور، قهرمانی به این نام وجود ندارد و عکس قهر‌مان پرورش اندامی که با نام جعلی «بابک محمدی» منتشر شده، عکس «علی اکبری» یکی از ورزشکاران پرورش اندام است که در سلامت کامل به‌سر می‌برد.

 این‌که تابناک ورزشی از چه منبعی تاییده خبر قتل یک قهرمان پرورش اندام را می‌گیرد، و چه منبعی برای تابناک توضیح می‌دهد که این قهرمان علاوه بر ورزش حرفه‌ای خوانندگی هم می‌کرده و با توجه به این‌که پیرامون یک قهرمان ورزشی آن‌همه منبع موثق برای تایید یک خبر مردد یا شایعه آن‌هم خبری که به حیات و ممات یک انسان ربط دارد وجود دارد، و همه آن منابع در دسترس رسانه‌‌ی معتبری چون تابناک هست و این رسانه به جای مراجعه به آن‌ها به منبعی که نه تنها موثق نیست که تخیل و توهمات شبیه به چاخان هم دارد مراجعه می‌کند، پرسش‌هایی است که باید تابناک به آن پاسخ بدهد.

 انتشار چنین اخباری، بدون توجه به مراتب دقت و صحت آن، جدای از لطمه زدن به آرامش جامعه، اعتماد مخاطبین نسبت به اعتبار رسانه را به شدت کاهش داده و دچار لطمه‌ای می‌کند که ترمیم آن اگر ممکن باشد با فرصت و هزینه بسیار همراه است.

می‌توان رسانه اول بود. می‌توان مبنع برای بسیاری از رسانه بود و سریع‌تر از اغلب رسانه‌ها به اخبار دست یافت و منتشر کرد. اما اندکی دقت و تامل در تایید اخبار، سرمایه عظیمی برای اعتبار رسانه و اعتماد مخاطب فراهم می‌کند.

یک هفته با رسانه (۳)

۱ــ «پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی شهر بادرود» (ایبینا) از نخستین روزهای اردیبهشت‌ماه ۹۳ فعالیت رسمی خود را با هدف پوشش دادن اخبار شهر «بادرود» و دیگر شهر‌ها و روستاهای همجوار آغاز کرده است. «رضا کربلایی» مدیر مسؤل این پایگاه خبری در پاسخ به پرسش «ایبینا؛ چرا و با چه هدفی؟» نوشته است: «پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی بادرود این امکان را در اختیار همگان قرار می‌دهد که دیدگاه‌ها، نقطه‌نظرات، پیشنهاد‌ها و خبر‌ها و گزارش‌های مورد نظر خود را با رعایت انصاف و ادب انتشار دهند. به واقع ایبینا، پلی است برای ارتباط و اعتماد بیشتر بین همشهریان عزیز ساکن در منطقه و همشهریانی که در اقصی‌نقاط ایران و جهان زندگی می‌کنند، با مسوولان و نخبگان گرانقدر و محترم.»
ورود این رسانه خبری به دنیای رسانه و خبر منطقه را به فال نیک گرفته و با شادمانی خیرمقدم می‌گوییم.
۲ ــ پایگاه خبری «بی‌آبی» که از ۸ ماه پیش فعالیت رسمی خود را حول محور هشدار نسبت به بحران بی‌آبی در منطقه کاشان آغاز کرده بود، از ابتدای هفته گذشته به علت پاره‌ای از مشکلات ناگفته از دسترس خارج و از ادامه فعالیت بازماند. امیدواریم مشکلات این پایگاه خبری مرتفع شده و مجددا به چرخه فعالیت رسانه‌ای بازگردد.
۳ــ استفاده از فعل و ضمیر جمع برای فرد، به نشانه احترام ــ که در ادب کلامی و نوشتاری ما مرسوم است و نیکو هم هست ــ در تنظیم خبر جایگاهی ندارد. برای این قاعده البته استثنا‌هایی تعریف شده که در کشور ایران رهبری نظام و مراجع عظام تقلید را شامل می‌شود. به غیر از این استثناها، هنگام نقل خبر در مورد سایر افراد در صورتی که مفرد باشند، باید از فعل و ضمیر مفرد استفاده کرد. ضمنا استفاده از بعضی از افعال و ضمایر محترمانه هم فقط مخصوص همان موارد استثنا است. مثل فعل محترمانه «فرمود» و ضمیر محترمانه «ایشان».
پایگاه اطلاع‌رسانی «عباسعلی منصوری» شنبه ۱۳اردیبهشت، خبری با عنوان «کلنگ احداث بلوار شهید رحمت‌اله روحانی یزدلی به زمین زده شد» منتشر کرد. در این خبر بعد از پاراگراف اول (لید)، تمام افعال خبر که درباره دیدار‌های آقای «منصوری» از روستای یزدل و سخنرانی وی در جمع مردم این روستا تنظیم شده، به صورت جمع نوشته شده است. («در جریان قرار گرفتند»، «ادای احترام کردند»، «به ایراد سخنرانی پرداختند»، «افزودند»، «اشاره کردند»، «ابراز امیدواری کردند») که باید به شکل: «در جریان قرار گرفت»، «ادای احترام کرد»، «به ایراد سخنرانی پرداخت»، «افزود»، «اشاره کرد»، و «ابراز امیدواری کرد» نوشته می‌شد.
 در همین خبر دو بار نیز در مورد آقای «منصوری» از ضمیر محترمانه «ایشان» استفاده شده که باید به جای آن از ضمیر «وی» یا «او» استفاده می‌شد.
 این خبر متاسفانه با همین شیوه‌ی تنظیم و ادبیات عینا در «ای‌بی‌نیوز» منعکس و منتشر شده است.
۴ــ پایگاه خبری فدراسیون اسکیت، سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت در خبری نام ۲۰ ورزش‌کار دعوت شده به تیم ملی «رول‌بال» را اعلام کرد. از میان این ۲۰ نفر «مجید حمید‌پناه»، «هادی صادقی»، «ابوالفضل محمودزاده» و «علیرضا زکاری» از تیم اسکیت کاشان به اردوی تیم ملی دعوت شدند.
باور کنید این ۴ جوان نازنین کاشانی، اگر از شهر و دیار دیگری بودند، ریس اداره ورزش و جوانان آن شهر علاوه بر آن‌که به مسؤل روابط عمومی اداره متبوع خود دستور می‌داد تا خبر این موفقیت را در چند نوبت و چند شکل تتنظیم و به رسانه‌های عمومی مخابره کند، چندین مصاحبه جداگانه هم برای خودش ترتیب می‌داد و این موفقیت را علاوه بر خانواده‌های آن‌ها، به مسؤلین شهری هم تبریک می‌گفت تا بگوید که یعنی بله! ما هم هستیم، موفق هم شده‌ایم و بابت این موفقیت حق و سهمی هم باید نصیبمان شود.
 این ابتدایی‌ترین رفتاری است که در سپاس از موفقیت این جوانان از مسؤل یک اداره انتظار می‌رود. اما ریس محترم اداره ورزش و جوانان کاشان و به تبع آن روابط عمومی آن اداره محترم، ظاهرا از این موفقیت و این اتفاق مثبت در زیرمجموعه مدیریتی خود خبر ندارند و الا باید این اقدام کوچک در قبال آن موفقیت بزرگ را انجام می‌دادند.
نه تنها این خبر به رسانه‌های خبری محلی اعلام نشده، بلکه تارنمای این اداره نیز این خبر را پوشش نداده است تا دست‌کم رسانه‌ها به نقل از آن تارنما این خبر را پوشش دهند.
تنها «ای‌بی‌‌نیوز» خبر موفقیت «مجید حمیدپناه» را به دلیل آران و بیدگلی بودن پوشش داد که کاشان نیوز خبر آن‌را به نقل از این پایگاه خبری در بخش ویژه منتشر کرد.

یک هفته با رسانه

برای  کاشان نیوز  نوشته‌ام
۱ ــ هفته گذشته با عنوان «یک‌هفته با خبر» این سلسله نوشتن‌های هفتگی را کلید زدم تا مروری بر خبرهای تهیه شده هفته توسط روابط عمومی‌ها و منتشر شده در رسانه‌های منطقه از منظر اصول خبر‌نویسی و رسانه داشته باشیم و با کمک هم‌دیگر حرکتی را به سمت بهترنویسی در این حوزه پایه‌گذاری کنیم. عنوان «یک هفته با رسانه» را جامع‌تر دیدم. بنابراین از این هفته با این عنوان خواهم نوشت. این نوشته‌ها قطعنا وحی منزل و خالی ار ایراد و اشتباه نیست و نخواهد بود. اما تلاش می‌کنیم ایراد‌ها را کم‌تر و کم‌تر کنیم و این میسر نخواهد شد مگر به قول حضرت حافظ: «هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند.»
2 ــ از قدیم و ندیم گفته‌اند و خوب هم گفته‌اند که: «تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد» و من تا شروع به سخن کردم و نقد رسانه نوشتم، «عیب» نهفته‌ام برملا شد و به قول اصحاب رسانه «گاف» دادم. القصه نوشته و نقد کرده بودم که فلان خبر سازمان رفاهی تفریحی کاشان فاقد عنصر دقیق «زمان» است و دوست بزرگ‌واری با نام «هنردوست» در کمال ادب متذکر شد و نشان داد که خبر مربوطه عنصر دقیق «زمان» را دارد. و زمان دقیق خبر مربوطه «بعد از نماز مغرب و عشا» بوده که بنده به خاطر عادت به زمان بر مبنای روز و ساعت متوجه نشده و اشتباه کرده بودم. بابت این عدم دقت از آقا یا خانم «هنردوست» دقیق و عزیز و گرامی بابت تذکر سپاس‌گزارم و از روابط عمومی محترم سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان و مخاطبین نازنین پوزش می‌خواهم.
دوست گرامی با نام «سارا» هم نوشته بود: «کاش از اشتباهات فاحش سایت خودتان هم می‌نوشتید، که متاسفانه روز به روز بیشتر و عمیق‌تر می‌شود.»
 این دعوت پیوندخورده با شبه‌جمله آرزویی و حسرتی «کاش»، عمیقا مدعی بود که «کاشان نیوز» تاکنون چنین نبوده است. ضمن عرض سپاس از این توجهی که البته کمی با کم‌دقتی همراه بوده است اعلام می‌کنم بنده از تذکر اشتباهات خودم بسیار خوشحال می‌شوم و تلاش هم در رفع آن‌ها حتما می‌کنم. گمان نمی‌کنم مسؤلین کاشان نیوز هم خود را معصوم از خطا و اشتباه، و مستغنی از تذکر و اصلاح بدانند. رویه این سایت دست‌کم این‌گونه نشان نمی‌دهد. به عنوان نمونه به یادداشت اعتراضی «تیتر باید از موضع مصاحبه درمی‌آمد» نوشته سرکار خانم «مریم بیدگلی» اشاره می‌کنم که به عنوان تذکری بر یک اشتباه در جعبه نظرات گذاشته شده و مدیر سایت آن‌را در ستون یادداشت‌ها منتشر کرد. به قول حضرت سعدی: «هیچ‌کس بی‌دامن‌ تر نیست در عالم ولی…» و با کمی شیطنت و قول کاشان نیوز: خلق می‌پوشند و ما در سایت خودمان منتشر می‌کنیم.
3 ــ اشتباه تایپی یک مسئله‌گریزناپذیر در کار رسانه‌ است. مثلا تایپ نام خانوادگی «مصلحی» به شکل «مصلی».  اهل تایپ حتما می‌دانند که یک نوشته با لحاظ بیشترین وقت و دقت باز هم خالی از این ایراد نمی‌تواند باشد. مگر آن‌که یک متن توسط یک نفر تایپ و توسط شخص دیگر اصلاح تایپی شود. البته با این وجود باز هم دقت بسیار زیاد همراه با صرف زمان نیاز دارد. در کار رسانه و خبر چون خبرها  داغ داغ و به قولی از تنور تایپ درآمده بلافاصله باید ارسال و راهی بازار نشر شود، فرصتی برای آن وسواس و دقت باقی نمی‌ماند. اینست که اغلب خبرها چند اشتباه تایپی گریزناپذیر دارد.
۴ ــ غلط املایی اما داستان دیگر و از بی‌سوادی نسبی نویسنده حکایت دارد. کاشان نیوز در تاریخ ۲۵ فرودین ۹۳ خبری با عنوان «کارگاه رایگان آموزشی تربیت هوش موسیقایی» منتشر کرد که در این خبر نویسنده کم‌سواد (علی مصلحی) واژه «اسلاید» را به شکل «اصلاید» نوشته بود. البته بلافاصله مخاطبین متذکر شده و این اشتباه اصلاح شد.

نگاه و نقدی به چند خبر منتشر شده در رسانه‌های محلی طی هفته گذشته

به نظر می‌رسد چنان‌چه اصحاب و اهالی رسانه، توجهی به ادبیات و محتوای دقیق آن‌چه منتشر می‌کنند، نشان ندهند، بار این رکن چهارم دموکراسی همیشه کج خواهد بود و این بار کج که ناگفته پیداست نمی‌تواند به منزل برسد، لزوما نخواهد توانست آیینه‌ای دقیق و درست در مقابل دولت‌مردان و شهروندان بگیرد تا خود را در آن ببینند و عیوب خود را اصلاح و پیرایش کنند.
هیچ انسانی مصؤن ار خطا نیست. طبیعتا رسانه‌ای که توسط یک یا چند انسان اداره می‌شود هم مصؤن و پاکیزه از خطا نخواهد بود. اما می‌توان خطاها را دید و نشان داد و نسبت به اصلاح آن اقدام کرد.
 با این امید که توجه رسانه‌ها به ادبیات و محتوای منتشر شده توسط آن‌ها کمی «وسواس» و «دقت» بیشتری یافته و «صحت» فدای «سرعت» نشود و با امید بالاتری که رسانه به هدف و رسالت اصلی خود که «خبر رسانی صحیح و دقیق» است نزدیک بشود، چند خبر از رسانه‌های محلی‌ را با هم مرور و مورد نقد و نگاه دقیق‌تری قرار می‌دهیم:

 ۱ــ سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان، صبح چهارشنبه، ۹۳/۱/۲۷ خبری را با تیتر «برگزاری کرسی تلاوت قرآن کریم در خانه طباطبایی کاشان» به رسانه‌ها ارسال کرد.
یکم؛ «کرسی تلاوت قرآن» اگرچه می‌تواند معنایی معادل برگزاری آیین قرائت قرآن در یک روز و زمان مشخص باشد، اما انتخاب چنین تیتری برای آن آیین فاقد دقت و ظرافت لازم خبری است. مخاطب با خواندن چنین تیتری به ذهنش‌ می‌رسد که دست‌کم تا یک‌ماه در خانه طباطبایی کاشان مراسم تلاوت قرآن با حضور قاریان مشهور کشوری برگزار خواهد شد.
دوم؛ در بدنه این خبر که هدفش اطلاع مردم از وجود چنین آیینی و شرکت در آن هست، فقط اشاره شده که این مراسم روز چهارشنبه در خانه طباطبایی کاشان برگزار می‌شود. این‌که چه ساعتی؟ اصلا مشخص نیست. این نوع خبر نوشتن مردم را «مطلع» که نمی‌کند، هیج! سرگشته هم می‌کند. ناگفته نماند اگر قرار بود مردم به روابط عمومی یک اداره زنگ بزنند و ساعت خبر را بپرسند، پس فلسفه وجودی رسانه‌ها و ارسال خبر به آن‌ها چیست؟
این معضل در اغلب خبرهایی که از طرف این سازمان شهری برای رسانه‌ها ارسال می‌شود مشاهده می‌شود. یعنی فقدان عنصر دقیق «زمان». سردبیر اغلب رسانه‌های محلی هم بدون کمترین توجه به وظیفه «ویرایش» «پروریدن خبر» و اصلاح و تکمیل آن، و نهایتا بدون کمترین توجه به هدف انتشار یک خبر که «مطلع شدن شهروندان» باشد، عین خبر دریافتی را کپی و در رسانه خود منتشر می‌کنند.
۲ ــ پورتال خبری آران و بیدگل که از این به بعد من با عنوان اختصاری «ای‌بی‌نیوز» از آن یاد می‌کنم، پنج‌شنبه ۹۳/۱/۲۸ خبری با تیتر «مناقصه مسیر آران و بیدگل به محور قم – گرمسار برگزار شد+اسناد مناقصه» منتشر کرد.
اول این‌که مسیر یا خط ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ‌ــ گرمسار، یک طرح یا پروژه است و باید تیتر به شکل: «مناقصه طرح مسیر ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ــ گرمسار برگزار شد» نوشته می‌شد.
دوم؛ وقتی به خبر مراجعه می‌کنی، خبری از برگزاری مناقصه که تیتر از آن خبر می‌دهد، نیست، صرفا پروژه مناقصه با انتشار اسناد آن کلید خورده است. بعد از این کلیدخوردن، متقاضیان تقاضای خود را اعلام می‌کنند، بعد از خواندن تقاضا‌ها، چنان‌چه متقاضی واجد شرایط بود، برای شرکت در متاقصه پذیرفته و به وی ابلاغ می‌شود. پس از ابلاغ به همه متقاضیان، قیمت‌های پیشنهادی دریافت و طی یک مراسم ویژه و با حضور مقامات محلی و مسؤل و با اطلاع قبلی حالا مناقصه «برگزار» شده و خبر گزارش شده از این آیین می‌تواند «برگزاری» مناقصه باشد.
تیتر اتفاقی که اکنون افتاده می‌توانست این باشد:
 «اسناد مناقصه پروزه ملی خط ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ــ گرمسار منتشر شد.»
 سوم این‌که؛ خبر از قول «یک منبع آگاه» نقل و گزارش می‌شود. در کار رسانه، خبری به نقل از یک «منبع آگاه» نقل می‌شود، که منبع خبر مورد اطمینان کامل رسانه هست. بنابراین رسانه از وقوع حادثه اطمینان دارد، اما انتشار خبر با نام منبع ممکن است برای وی به لحاظ امنیتی، سیاسی یا اجتماعی مشکل‌ساز باشد. غالبا مدل «منبع آگاه» در مورد بعض اتفاقاتی که تلاش می‌شود پشت‌پرده بماند و به رسانه‌ها راه پیدا می‌کند اتفاق می‌افتد، نه در مورد انتشار اسناد مناقصه یک پروژه که ملی است و انجام آن تاکنون یک پروسه زمان‌بر با مشارکت چندین وزارت‌خانه و چندین نماینده مجلس در چند دوره را به همراه داشته است.
 شوربختانه خبر با همین تیتر، ادبیات و اطلاعات عینا در پایگاه خبری نماینده مردم منطقه در مجلس شورای اسلامی بدون کمترین تغییری منعکس و منتشر شده است.
۳- خبرگزاری «ایمنا» وابسته به شهرداری اصفهان، سه‌شنبه ۹۳/۱/۲۶ خبر بازگشت پیکر مطهر دو تن از شهدای دفاع مقدس به شهر کاشان را با تیتر «بازگشت دو شهید کاشانی به آغوش خانواده» منتشر کرد. این یک تیتر ذهنی است و نویسنده تلاش نموده با استفاده از تخیل ادبیاتی، عطر پراکنده شده شهادت در شهر کاشان ــ با مراسم تشییع این دو شهید در شهر را ــ به نحوی زیبا و ادیبانه منعکس کند. اما حقیقت آنست که پیکر شهدا به آغوش خانواده ــ آن‌گونه که تیتر تلاش می‌کند ادیبانه نشان دهد ــ باز نمی‌گردند، به آغوش «میهن»، «وطن» یا «شهر» باز‌می‌گردند.

به اشتراک گذاری

«گمانه‌» شایعات را بی‌رنگ می‌کند

کم‌تر ایرانی است که شایعاتی از قبیل: «سردر سازمان ملل شعر “بنی‌آدم اعضای یک‌دیگرند” نوشته شده» (+)، «پروفسور “حسابی” و “اینشتین” رفیق گرمابه و گلستان بوده و با هم مراوده علمی داشته‌اند»(+)، «روز ۲۹ اکتبر به نام روز جهانی کوروش نام‌گذاری شده است»(+) و اخباری از این دست را نشنیده باشد و در دل احساس غرور و خوشحالی نکرده باشد.

اما این‌که این اخبار ــ‌ که کمی باور آن سخت است‌ــ صحیح است یا نه، ظاهرا دغدغه خیلی از افرادی که آن‌را می‌شنیده‌اند نبوده و به همین دلیل بلافاصله آن‌را با خوشحالی و غرور منتشر می‌نموده‌اند.

انتشار وسیع و عمومی آن باعث شده باورپذیری آن هم کمی آسان‌تر شده و کم‌تر کسی به فکر راست‌آزمایی آن‌ها باشد.
اما حقیقت آن‌است که اکثر این خبرها دروغ و شایعه و ساخته و پرداخته ذهن خیال‌پرداز و رویاپرور بعضی از مردم است و متاسفانه بسترهای گسترش و فراگیری آن هم کمی نزد ایرانیان فراهم‌تر.

سایت «گمانه» که در صفحه «درباره ما» توضیح زیادی در مورد خود نداده و فقط به نوشتن گزاره «ستاد مبارزه با چرندیات» بسنده کرده‌است، سایتی است که تلاش می‌نماید ته‌توی خیلی این شایعات را در‌آورده و از چهره حقیقت خرافه‌زدایی نماید.
  صفحه‌ای هم با همین نام یعنی «ستاد مبارزه با چرندیات» در فیس‌بوک دارد که خوش‌بختانه تا کنون حدود ۶۴۰۰۰ نفر آن را می‌پسندند و مطالب آن‌را دنبال می‌کنند.
 دست‌اندرکاران این سایت، با جدیت تحسین‌برانگیزی تلاش می‌کنند، اخبار و شایعاتی که باور آن سخت به نظر می‌رسد، اما در سطح وسیعی در بین مردم سینه به سینه نقل و باورپذیر شده، یا از طریق شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها و یا حتی سایت‌ها و خبرگزاری‌های موجه به انتشار و فراوانی آن دامن‌زده‌شده را، مورد کنکاش و دقت بیش‌تری قرارداده، و با جست‌‌وجوی کسی که خبر یا شایعه را از قول او نقل می‌کنند، و اسناد، اماره‌، یا قرینه‌هایی که می‌تواند به کشف حقیقت کمک کند، صحت آن‌را راست‌آزمایی نموده و نهایتا خبر صحیح را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.

 تلاشی که به‌واسطه آن خیلی از شایعات بی‌ریشه و فراگیر و منتشرشده در بین مردم رنگ باخته و کذب‌بودن آن اثبات می‌شود.
 روش کاری دست‌اندرکاران این مجموعه که برای کشف حقیقت یک خبر و شایعه انواع ابزار‌ها و اسناد در اختیار را مورد استفاده قرارداده و پازل‌های تاریخی و جغرافیایی یک خبر را به‌منظور کشف حقیقت با دقت و وسواس ظریفی کنار هم می‌چینند تا به چهره واقعی حقیقت دست یابند ستودنی و شایسته تحسین، پشت‌گرمی و دست‌مریزاد است. خصوصا در فضا و شرایطی که شبکه‌های اجتماعی امکان نشر این‌گونه شایعات و چرندیات را به‌آسانی فراهم ساخته و شوربختانه در بین جماعت ایرانی، بستر گسترش این‌گونه چرندیات و خرافات و شایعات نیز فراهم‌تر است.

 جای خالی این سایت به‌شدت احساس می‌شد و اکنون که دوستان قدم پیش گذاشته و کار را آغاز نموده‌اند باید برای‌شان آرزوی موفقیت نموده و خدا قوت گفت.

نقدی بر ویژه‌نامه روزنامه افکار در کاشان

بدون تردید، کثرت منابع رسانه‌ای، آگاهی‌بخشی و خبری در یک جامعه، از نشانه‌های برجسته بلوغ و بسامان بودن آن، و یا دست‌کم نشانه وجود اراده‌ای معطوف به پیش‌رفت و ترقی در آنجامعه است. برجسته‌ترین منبع اطلاع‌رسانی «کاغذ‌اخبار» یا‌‌‌ همان روزنامه است و ناگفته پیداست که هر شهروند علاقه‌مند به پیش‌رفت و ترقی شهر و جامعه پیرامونی‌اش، از حضور مطبوعه جدید و رسانه‌های بیشتر استقبال نموده و آن‌را به فال نیک می‌گیرد.
بر همین مبنا و اساس شایسته است حضور روزنامه «افکار» در عرصه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی کاشان را خوش‌آمد گفته و از حضورشان شادمان باشیم که هستیم. اما شایسته است در کنار افزایش کمی‌این منابع و مطبوعات، و در سایه بالارفتن تیراژ رسانه، که در جای خود مفید و ارزش‌مند می‌باشد، متولیان امور مطبوعاتی به جنبه‌های کیفی آن نیز متوجه بوده، و تلاش نمایند به موازات افزایش تعداد رسانه و روزنامه و ویژه‌نامه و…، به فکر افزایش کیفیت آن‌ها نیز بوده و تلاش نمایند از مولفه‌های نوین سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در این حوزه برای ارتقا سطح رابطه خود با مخاطب و میزان تاثیر آن بهره‌مند شوند.
 موضوعی که به نظر می‌رسد در حضور و انتشار ویژه‌نامه کاشان روزنامه «افکار» مورد غفلت قرار گرفته، و این ویژه‌نامه عملا به آیینه تمام‌نمای کاستی‌هایی تبدیل شده‌است که، در مقاله سردبیری به آن اشاره شده، و سردبیر تلاش نموده است «افکار» متفاوتی را به مخاطب خود نوید دهد.

از این‌که بگذریم سرمقاله ویژه‌نامه یادشده، دقیقا برخلاف اهداف بنیادین رسانه و روزنامه‌نگاری تنظیم شده و بیش از آن‌که تعریف رسانه و اهداف آن باشد، اهداف مغایر با آن استاندارد‌ها را توصیه و تاکید نموده است.
بر کسی پوشیده نیست که محوری‌ترین بخش یک رسانه «خبر» است و اصلی‌ترین هدف آن هم «خبررسانی». سایر بخش‌ها و قسمت‌های رسانه همچون «گزارش» «یادداشت» «تحلیل» «عکس» و… بر اساس و بنیان «خبر» شکل می‌گیرد.
 درواقع همه این‌ها معلول خبر هستند نه علت آن، آن‌چنانکه سرمقاله‌نویس «افکار» بدان اشاره نموده‌است.
در این‌که خبر‌ها باید واجد عناصر اصلی «دقت» و «صحت» باشند و از منابع معتبر دریافت و تولید شده باشند، کمترین تردیدی نیست، اما حصول چنین نتیجه‌ای مستلزم عنایت ویژه به آموزه‌های استاندارد حوزه خبر و روزنامه‌نگاری است.
 یک روزنامه‌نگار نباید «مجیز‌گو» و «مداح» مسؤلین باشد، بلکه باید صرفا «خبر‌رسان» باشد، و متاسفانه به‌رغم نظر نویسنده سرمقاله «افکار» باید گفت، آن‌چه روزنامه‌نگار و خبرنگار را به ورطه «مجیز‌گویی» و «مداحی» می‌اندازد، دورشدن از وظیفه اصلی خود که «خبر‌رسانی» است، می‌باشد.

«افکار» ویژه کاشان، در صفحه دوم خود نیز مصاحبه‌ای انجام داده است با شخصی که به اشاره آن روزنامه «عضو‌ سابق شورای شهر کاشان» بوده‌است. در حالی که طی چند دوره گذشته شورای شهر کاشان چنین عضوی نداشته است. البته خطاهای این‌چنین ذاتی انتشار عجولانه و سریع یک نشریه است که متاسفانه سرعت و زمان برایش بسیار مهم‌تر از «دقت» و «صحت» می‌باشد.
 امیدواریم این ویژه‌نامه «ویژه بازار» این‌روز‌ها نباشد و به قصد انجام رسالت اصلی مطبوعاتی و خبررسانی پی‌گیر و شفاف مجال انتشار و حضور یافته باشد.
منتشرشده در کاشان نیوز این‌جا

خبرگزاری‌های ایران خبر تولید نمی‌کنند

خبرنگاری جزء مشاغل سخت و زیان‌آ‌ور طبقه‌بندی شده و در اکثر کشور‌ها خبرنگاران از امتیازهای ویژه‌ برای این طبقه‌بندی برخوردارند.

«تولیدخبر» کار طاقت‌فرسایی است و گاهی حتی نیاز به خطر‌کردن، شجاعت، و ورزیدگی خاصی دارد.
بعضی از خبرنگاران به ترفندهای خاص و خطرناک و با حضور مستقیم در محل خبر و مشاهده عینی سوژه، تولید خبر می‌کنند. این محل خبر ممکن است میدان جنگی سخت، محل درگیری چند مست لایعقل، محل درگیری خیابانی پلیس و تظاهرات کنندگان معترض و مواردی مشابه باشد که ناگفته پیداست در چنین فضاهایی خطر خبر نمی‌کند و محتمل است ناغافل برسد و خبرنگار خود سوژه خبر بعدی باشد که موضوع آن «مرگ» است.

خطرکردن و به استقبال مرگ رفتن، شهامت ویژه‌ای طلب می‌کند که این شهامت، از ایمان به کار خبرنگاری و ایمان به این‌که این کار ارزش خطر‌کردن دارد، آغاز می‌شود. ناگفته پیداست که چنین فضایی با پشت میز نشستن و کپی‌کردن خبر از منبعی و انتشار آن با دخل و تصرفی اندک و یا حتی بدون کم‌ترین دخل و تصرف، جور در نمی‌آید.

اما چرا این نقیصه گریبان‌گیر خبرگزاری‌های کشور شده‌است؟
بدون کم‌ترین تردید به سیاست‌گذاری کلان مدیران این خبرگزاری‌ها در عزل و نصب و استخدام کارمندان بر‌می‌گردد.
در اکثر این خبرگزاری‌ها تخصص و شجاعت ویژه داشتن و آشنایی با چم و خم‌های این حرفه و تحصیلات هم‌سو با آن در درجه اول اهمیت نیست. اصلی‌ترین شرط برای هم‌کاری و پذیرش و استخدام شروط عمومی تعریف‌شده‌ای است که کم‌ترین مناسبتی با تخصص ندارد.
از طرف دیگر مدیران این خبرگزاری‌ها خود نیز به ارزش و اهمیت والای کار تولید خبر و نقشی که رسانه پویا و فعال در پروسه توسعه متوازن یک کشور می‌تواند بازی کند، واقف نیستند و بیش‌تر به کارکردهای سطحی با بازده کوتاه‌مدت، آن‌هم برای منافع طیفی خاص توجه دارند.
 البته ناگفته پیداست که اکثرا هم کارگزار این طیف خاص هستند و در صورت عدم توجه به نظرات آن‌ها باید عطای کار را به لقایش ببخشند.

 دست آخر این‌که همه ارکان یک خبرگزاری باید به پروسه تولید خبر و کار خبرگزاری پیش از اندشیدن به یک شغل، به عنوان یک خدمت نگاه کنند. که نمی‌کنند.