تاریخ و ادب
شنبه, ۱۰ بهمن ۱۳۹۴، ۰۲:۵۱ ق.ظ
استاد «نصرالله پورجوادی» در واکنش به استفاده «حسن روحانی» از کلمه «سیاسی» به جای کلمه «دیپلماسی» در یک سخن‌رانی در فرانسه، در فیس‌بوک خود متنی نوشته و توضیحاتی در مورد ادب و مذاکره و ادب مذاکره و مدیریت ارائه نموده است.
آقای پورجوادی در قسمتی از متن کوتاه خود، در مورد ادب نوشته: «[لفظ ادب را ما در زبان پارسی نداشته‌ایم] اما مفهوم کلی ادب وجود داشته است. در ایران وجود داشته و در اسلام هم پیغمبر(ص) سعی کرد آن‌را به عرب‌ها بیاموزد. ایرانیان می‌فهمیدند که کوچک‌تر با بزرگ‌تر چگونه باید رفتار کنند ولی برای عرب‌ها باید آیه نازل می‌شد که در حضور پیغمبر صدایتان را بلند نکنید.»
به نظر می‌رسد این‌گونه سخن‌گفتن در مورد اعراب و خصوصا مردم شبه‌جزیره عربستان در زمان ظهور اسلام، مبتنی بر روایت صحیح و علمی از تاریخ نباشد. چنین روایتی از تاریخ بیشتر مبتنی بر نوعی خودبرتربینی ایرانی است که غالبا در بین عده‌ای از جوانان ناسیونالیسم‌زده متوهم و متعصب تبلیغ می‌شود و طرف‌دار دارد، و اگر از طرف آنها باشد، شاید ایرادی نداشته باشد، اما از طرف شخصی مثل استاد «پورجوادی»، خطایی بزرگ به نظر می‌رسد.
در این‌که ممکن است همین الان هم بر روی همین کره خاکی باشند اقوام و آدمیانی که نه‌تنها ادب، بلکه بدیهیات تمدن را هم ندانند، تردیدی نیست. اما این اصل ابدا دلیل نمی‌شود که ما در مورد قومی که به روایت تاریخ «شاعر» و اهل هنر بیان بوده‌اند و از طرفی در زمان خودشان اهل تجارت و سفر بوده اند و به ایران و روم و مصر مسافرت می‌کره‌اند، این‌گونه قضاوت کنیم و بگوییم باید برایشان آیه نازل می‌شد تا بفهمند که نباید در حضور پیامبر صدایشان را بلند کنند و یا دیگر وجود ادب را پاس بدارند.
اصلا اگر چنین قضاوتی را در مورد اعراب آن زمان صحیح بدانیم، چاره‌ای نخواهیم داشت که خود پیغمبر و خاندان او را هم مشمول چنین قضاوتی بدانیم و آنها را هم در زمره همین خصلت دسته‌بندی کنیم که منافاتی با روایت تاریخی قرآن و تاریخ اسلام از عبد‌المطلب پدربزرگ و ابوطالب عمو و عمو زاده‌های پیغمبر دارد.
از طرفی مگر قرآن فقط برای اعراب و آن‌هم اعراب زمان پیغمبر نازل شده است که لازم بیاید فضیلت اخلاقی بالانبردن صدا در محضر پیغمبر و بزرگان در این آیه را فقط به آن دوران و آن قوم فروبکاهیم؟
تردیدی نیست که در بین همه اقوام و همه جوامع هستند آدمیانی که «ادب» نمی‌دانند و هستند آدمیانی که «ادب» می‌دانند و رعایت نمی‌کنند. تردیدی هم نیست که در بین بعض اقوام افراد مبادی آداب و مودب بیشترند و در بین بعضی کم‌تر. اما این‌که قومی را فاقد ادب بدانیم و قومی دیگر را آن‌چنان مودب و مبادی آداب که نیازی به وحی و تربیت و کتاب و معلم نداشته باشند، اندکی با انصاف و اندکی بیتشر با واقعیت نمی‌خواند و میانه خوبی ندارد.
آقای پورجوادی در قسمتی از متن کوتاه خود، در مورد ادب نوشته: «[لفظ ادب را ما در زبان پارسی نداشته‌ایم] اما مفهوم کلی ادب وجود داشته است. در ایران وجود داشته و در اسلام هم پیغمبر(ص) سعی کرد آن‌را به عرب‌ها بیاموزد. ایرانیان می‌فهمیدند که کوچک‌تر با بزرگ‌تر چگونه باید رفتار کنند ولی برای عرب‌ها باید آیه نازل می‌شد که در حضور پیغمبر صدایتان را بلند نکنید.»
به نظر می‌رسد این‌گونه سخن‌گفتن در مورد اعراب و خصوصا مردم شبه‌جزیره عربستان در زمان ظهور اسلام، مبتنی بر روایت صحیح و علمی از تاریخ نباشد. چنین روایتی از تاریخ بیشتر مبتنی بر نوعی خودبرتربینی ایرانی است که غالبا در بین عده‌ای از جوانان ناسیونالیسم‌زده متوهم و متعصب تبلیغ می‌شود و طرف‌دار دارد، و اگر از طرف آنها باشد، شاید ایرادی نداشته باشد، اما از طرف شخصی مثل استاد «پورجوادی»، خطایی بزرگ به نظر می‌رسد.
در این‌که ممکن است همین الان هم بر روی همین کره خاکی باشند اقوام و آدمیانی که نه‌تنها ادب، بلکه بدیهیات تمدن را هم ندانند، تردیدی نیست. اما این اصل ابدا دلیل نمی‌شود که ما در مورد قومی که به روایت تاریخ «شاعر» و اهل هنر بیان بوده‌اند و از طرفی در زمان خودشان اهل تجارت و سفر بوده اند و به ایران و روم و مصر مسافرت می‌کره‌اند، این‌گونه قضاوت کنیم و بگوییم باید برایشان آیه نازل می‌شد تا بفهمند که نباید در حضور پیامبر صدایشان را بلند کنند و یا دیگر وجود ادب را پاس بدارند.
اصلا اگر چنین قضاوتی را در مورد اعراب آن زمان صحیح بدانیم، چاره‌ای نخواهیم داشت که خود پیغمبر و خاندان او را هم مشمول چنین قضاوتی بدانیم و آنها را هم در زمره همین خصلت دسته‌بندی کنیم که منافاتی با روایت تاریخی قرآن و تاریخ اسلام از عبد‌المطلب پدربزرگ و ابوطالب عمو و عمو زاده‌های پیغمبر دارد.
از طرفی مگر قرآن فقط برای اعراب و آن‌هم اعراب زمان پیغمبر نازل شده است که لازم بیاید فضیلت اخلاقی بالانبردن صدا در محضر پیغمبر و بزرگان در این آیه را فقط به آن دوران و آن قوم فروبکاهیم؟
تردیدی نیست که در بین همه اقوام و همه جوامع هستند آدمیانی که «ادب» نمی‌دانند و هستند آدمیانی که «ادب» می‌دانند و رعایت نمی‌کنند. تردیدی هم نیست که در بین بعض اقوام افراد مبادی آداب و مودب بیشترند و در بین بعضی کم‌تر. اما این‌که قومی را فاقد ادب بدانیم و قومی دیگر را آن‌چنان مودب و مبادی آداب که نیازی به وحی و تربیت و کتاب و معلم نداشته باشند، اندکی با انصاف و اندکی بیتشر با واقعیت نمی‌خواند و میانه خوبی ندارد.
