گاف مومیایی
در روزهای نخستین مردادماه، خبری مبنی بر کشف یک جسد مومیایی شده در همدان، در شبکههای اجتماعی منتشر شد.
دوشنبه ۴ مرداد ۱۳۹۵ خبرگزاری مهر از قول مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان، این خبر را تکذیب کرد.
یک روز بعد از این تکذیبیه، خبرگزاری صداوسیما سهشنبه ۵ مردادماه ۹۵ عین شایعه را با رویکرد تایید و با ادبیاتی سرشار از غلطهای ویرایشی و نگارشی به این شکل منتشر کرد: «طبق نسخه قدیمی بر روی پوست میش نقشه تونلی در وسط تپه باستانی هگمتانه را که با ساروج پلمپ شده بوده را باز کردند و در حفاری و کاوش باستانشناسی که سه روز به طول انجامید جسد مومیاییشده از دوران مادها کشف شده که احتمالاً از نوادگان پادشاه دیاکو است. نام این مومیایی «موبانا» است که احتمال میرود ملکه «ماندانا» مادر کوروش کبیر باشد.»
بلافاصله سایتها و رسانههای زیادی از جمله جامجم آنلاین، فردانیوز، آفتاب نیوز، دانشجو آنلاین، خبرداغ، بروزترین، ملیون، آسماندیلی، کاسپین، پیکنت تا سایت سازمان مجاهدین خلق، این خبر را عینا از روی دست خبرگزاری صداوسیما رونویسی و با آب و تاب منتشر کردند.
این خبر آنقدر حساسیت داشت و آنقدر مهم بود و آنقدر هم منابع مورد وثوق و در دسترس پیرامون آن وجود داشت، که رسانههای فریبخورده به سادگی میتوانستند اینگونه دستپاچه نشوند و اینقدر شتابزده چنین خبری را آنهم با آن غلطهای ویرایشی فاحش، از روی دست هم رونویسی و بازنشر نکنند و در دام شایعه نیفتند.
این خبر برای آنکه بدیهیترین شاخصهای یک خبر صحیح را داشته باشد، حتما لازم بود از قول منابعی در محدوده جغرافیایی حادثه (مثلا استاندار همدان)، یا منابعی مربوط به حوزه خبر (مثلا مدیر کل میراث فرهنگی استان)، نقل و گزارش میشد.
وقتی منبع اولیه بدون توجه به این اصل اساسی تنها به نقل خبرنگار خود اعتماد میکند و خبری با آن سطح از حساسیت را بدون کمترین توجه و ویرایش منتشر میکند، و رسانههای بازنشر کننده نیز در عین بیتوجهی به این اصل، آنرا بازنشر میکنند، مسلم است که چنین گاف فاجعهای هم باید در انتظار این جامعه خبری و رسانهای باشد.
اما نکته متاثرکننده و خسارتبار برای خبر، رسانه و حوزه اطلاعرسانی آنست که، بهرغم آنکه خبرگزاری صداوسیما، یک روز پس از تکذبییه خبرگزاری مهر و بدون توجه و اطلاع از آن تکذبییه مرتکب گاف خبری و خطا شده و خبر را منتشر کرده و رسانههای متعددی نیز از روی دست آن خبرگزاری خبر را رونویسی و بازنشر کردهاند، و در حالیکه ایرنا خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی مجددا مجبور به تکذیب خبر در چهارشنبه 7 مردادماه شده، اما هیچیک از رسانههای منتشرکننده خبر دروغ، حاضر به پذیرش خطای خود، عذرخواهی از مخاطبین و جامعه خبری و توجه به تکذیبیههای متعدد نشدهاند و هیچکدام هیچ تکذیبیهای را منتشر نکردهاند.
کمترین سطح از رفتار حرفهای در قبال چنین خطاهایی، انتشار تکذیبیه خبر منتشر شده و عذرخواهی از مخاطبین، برای ترمیم اعتماد لطمه خورده است. اما خبرگزاری صداوسیما جمهوری اسلامی، اعتماد و اعتبار و به هخانی نسبتن و میزان حقوق خود را از مردم نمیگیرد که میزان وفاداری مردم به مستند و موثق بودن اخبار آن برایش مهم باشد، آ نها اعتبارشان را از آب گلالود و فضای سایعه زده میگیردند و و در چنین مواقعی گزارش میکند، فقط به خبرنگار خودش اعتمناد نکرده و دستکم