از خطای ما تا خطای ویکی‌پدیا
داستان یکی از گزارش‌گران برنامه‌های ورزشی رسانه ملی و پوست‌خربزه‌ای که یک جوان ماجراجو زیر پایش انداخته (+)، این روز‌ها نقل تمام محافل مجازی است و داستان به اندازه کافی هم جذابیت دارد که حالا‌حالاها تنورش داغ باشد و از دهان اهالی شبکه‌های مجازی نیفتد و دست‌به‌دست بازنشر شود.
این ماجرا فاقد وجه مثبت نیست. اما سوگ‌وارانه باید گفت آن‌قدر وجوه منفی آن برجسته و بزرگ است که اگر وجه مثبتی هم داشته باشد ابدا به چشم نمی‌آید و ای بسا چه بهتر که به چشم نیاید و کنش‌گران حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی وجوه منفی را بهتر ببینند بلکه چراغ قرمزی بر این بد‌اخلاقی‌ها و خطا‌ها روشن کنند.
همه انسان‌ها خطا‌کارند. براساس قاعده مشهور از فلاسفه «انسان جایزالخطاست». حتی دقیق‌ترین انسان‌ها هم ظرفیت خطا و اشتباه دارند و گاهی مرتکب بی‌دقتی و خطا می‌شوند. این قاعده به همان اندازه که شامل حال گزارشگر رسانه‌ملی ایران می‌شود، شامل حال جوانی که سعی کرده با چیدن پازلی گزارشگر را به دام اندازد هم می‌شود. و نه‌تنها شامل حال دانش‌نامه آن‌لاینی که فیلتر و صافی خیلی دقیقی بر ویرایش مطالب ندارد، که شامل حال دانش‌نامه‌هایی با ظرافت و دقت به مراتب بالاتر هم می‌شود. بنابراین از این منظر نمی‌شود خیلی یکی را مستوجب سرزنش و تحقیر دانست و دیگری را مستحق تشویق. اگر بر فرض این‌که خبرنگار و گزارش‌گری در تهیه متون گزارش خود، کوتاهی کرده و اطلاعات گزارش خود را با منبع دیگر راست‌آزمایی و چک نکرده، مستوجب سرزنش و انتقاد است، صددرصد جوان ماجراجویی که به‌قصد یک هیجان‌آفرینی کاذب و ماجراجویی غیراخلاقی، در منابع گزارش گزارشگر یادشده دست‌کاری کرده، خطای بسیار فاحش و بزرگ‌تری و از چند منظر مرتکب شده و قطعنا مستوجب سرزنش و حتی تنبیه افکار عمومی به نسبتی بسیار بالاتر است.
در این‌که احتمال دارد بخشی از داده‌های دانش‌نامه ویکی‌پدیا خیلی با واقعیت مطابق نباشد و به دلیل این‌که هر فردی می‌تواند با داشتن یک حساب کاربری در این دانش‌نامه آنلاین مقاله ثبت یا مقالات موجود را ویرایش کند تردیدی نیست. در این‌که احتمال دارد عده قابل‌توجهی از این کاربران به قواعد مقاله‌نویسی در این دانش‌نامه آگاه نباشند، یا با وجود اطلاع، اما به عمد قواعد آن‌را رعایت نکنند و در نتیجه اطلاعاتی مغایر با واقعیت را در آن ثبت کنند هم شکی نیست. اما با این حال این دانش‌نامه نه به قصد فریب جامعه انسانی، که به قصد کمک به دانش بشریت ایجاد و با تنظیم سازوکارهایی هم تلاش کرده‌است تا سرحد ممکن جلو خطاهای رایج در ثبت مقاله و اطلاعات را بگیرد. با این فرض اگر این دانش‌نامه که در اغلب نقاط دنیا مورد اقبال و توجه اهل خبر و دانش قرارگرفته و اغلب ویرایش‌گران و تولیدکنندگان مقالات آن با نیت خیر اقدام به درج مطلب و ویرایش مطالب قبلی با وفاداری به قواعد آن می‌کنند، منبع و مرجع یک خبرنگار، روزنامه‌نگار با گزارشگر قرار بگیرد، نه‌تنها خطا، که کار درستی انجام گرفته است. و همان‌طور که ممکن است دقیق‌ترین قاعده‌ها هم استثنایی داشته باشد، می‌توان اطلاعات مغایر با واقعیت نام سازنده و معمار یک ورزش‌گاه را در حکم استثنا بر قاعده این دانش‌نامه تلقی و به سادگی از خطای گزارشگر گذشت.
تردید در آن نیست که گزارشگر قصد و نیت دادن اطلاعات اشتباه به مخاطبین گزارش خود نداشته است، اما در سمت دیگر جوان ماجراجو با نیت قبلی و به قصد در دام انداختن یک نفر اقدام به جعل واقعیت و بازی با آبروی یک فرد از یک‌طرف و به چالش کشیدن سابقه و خدمات یک دانش‌نامه نموده است که برای خود اعتبار و جایگاه برجسته‌ای در تمام دنیا دارد.
اگرچه ثبت حساب کاربری در «ویکی‌پدیا» برای همگان آزاد و رایگان است، اما دارندگان حساب کاربری در این دانش‌نامه در چندین سطح دسته‌بندی می‌شوند و برنامه‌ریزان و اداره‌کنندگان این دانش‌نامه تلاش نموده‌اند تا جلو ثبت مقالات و اطلاعات فاقد اعتبار و سند تا سرحد ممکن را بگیرند. ویکی‌پدیا یک ایده بزرگ و ارزشمند است. تردید‌افکندن در اعتبار یک تلاش همگانی برای ثبت اطلاعات خطای بزرگی است. خطای بزرگی که اکنون می‌توان سر چشمه آن‌را به بیلی گرفت. اما کم‌توجهی به این خطا به‌سادگی می‌تواند اعتبار کاربران ایرانی و بخش فارسی‌زبان این دانش‌نامه همراه با آبروی ایران را با چالش جدی مواجه کند.
منتشرشده در روزنامه قانون این‌جا
