یک هفته با رسانه

برای کاشان نیوز نوشته‌ام
۱ــ مسؤلین، روسا و مدیران نمی‌توانند مستقیما بر کار خود نظارت دقیق داشته و کاری بدون عیب و نقص بدون نظارت «شهروندان» داشته باشند. بدون کمترین تردید، مدیر و مسؤل و ریسی موفق‌تر است، که در کار خود از مشورت و راهنمایی و نقد و نظارت کار‌شناسان مستقل و شهروندان کمک بگیرد. به میزانی که یک مسؤل در محدوهٔ مسؤلیت خودش «آزادی بیان» نقد و نظارت را برای «مردم» بیشتر قائل باشد، موفق‌تر و به میزانی که برای این حق و این آزادی محدویت ایجاد کند، ناموفق خواهد بود.
 «رسانه» اولین، بهترین و قوی‌ترین ابزار اعمال این نظارت است. «توسعه» نسبت بسیار نزدیکی با «رسانه» هم از منظر کیفی و هم از منظر کمی دارد. تیراژ بالای روزنامه یکی از استاندارد‌ها و مقیاس‌های سنجش میزان توسعه در یک کشور است. به عنوان نمونه کشور ژاپن یک کشور توسعه‌یافته و در مرتبه بالای توسعه‌یافتگی تعریف و طبقه‌بندی می‌شود. وضعیت بسامان اقتصادی و توسعه در این کشور از شدت عیان‌بودن، نیازی به بیان ندارد. تیراژ روزنامه «یومیوری_شیمبون» در این کشور، به ۱۰ تا ۱۵میلیون نسخه در روز (بسته به رویدادهای مهم روز) می‌رسد.
۲ــ «علی فلاحیان» دبیر حزب اعتدال و توسعه دفتر کاشان در گفت‌وگو با هفته‌نامه «آرمان کاشان» در پاسخ به پرسش: «مهم‌ترین عرصه‌های عقب‌ماندگی کاشان در حال حاضر از نظر شما کدامند؟»، ضمن اشاره به چندین مورد عقب‌ماندگی شاخص در حوزه فرهنگی و اجتماعی و ضعف عملکرد در مدیریت این حوزه‌ها در کاشان پرسید: «در این چند سال چند نشریه به شهر ما اضافه شد؟ اگر همت و تعهد و غیرت اهالی «آرمان» هم نبود، مسئولان فرهنگی این چند ساله چه پاسخی داشتند؟ همین مثال برای سرافکندگی آن‌ها کافی نیست؟»
بااین توضیح چند نفر از اهالی خبر و قلم و رسانه در کاشان همت نموده‌اند و سری به دفتر این هفته‌نامه در «خیابان بهشتی ــ کوی تقدیسی» زده‌اند و به مدیر مسؤل و کارکنان پرتلاش آن خسته نباشید و دست مریزادی گفته‌اند؟ همکاری و همراهی بیشتر پیش‌کش! آیا همین یک مورد برای سرافکندگی اهالی مدعی فرهنگ و هنر و ادب و قلم کافی نیست؟
۳ــ خبرگزاری «ایلنا» دوشنبه ۹۳/۲/۸ از قول مدیر مرکز ارتباطات راهبردی و امور بین‌الملل شهرداری کاشان نوشت: «شهرداری کاشان تلاش می‌کند تا با طی کردن فرآیند قانونی اولین روزنامه کاشان را منتشر نماید.»
این خبر بسیار خوشحال‌کننده است و می‌تواند گام بلند شهرداری کاشان به سمت «توسعه» و بستر‌سازی مناسب آن با ابزار رسانه و توجه ویژه شهردار جوان به این ابزار قلم‌داد شود.
شهرداری کاشان متاسفانه سابقه خوبی در عرصه رسانه و استفاده از پتانسیل‌های سودمند این مدیا و ابزار کارآمد طی سه دهه اخیر از خود نشان نداده است. خصوصا اهالی رسانه و خبر خاطره انتشار بولتن تبلیغاتی اولین و آخرین شماره موسوم به ماهنامه «سیلک» را در زمان مدیریت مهندس «سید مهدی ناظم رضوی» بر شهرداری کاشان فراموش نکرده‌اند.
 ایلنا در ادامه از قول «محمد‌علی فرجی» نوشته است: «رویکرد این مرکز توجه به چندصدایی در عرصه رسانه است و انتشار روزنامه از طرف شهرداری کاشان به معنای انحصار خبر نیست و شهرداری کاشان همچنان از مجموعه‌های فعال در این عرصه حمایت نموده و چشم به راه اطلاع‌رسانی مناسب و نقدهای سازنده عزیزان عرصه اطلاع‌رسانی می‌باشد.»
آیا «ناظم‌رضویِ» پسر، خواهد توانست «طرحی نو» در این زمینه دراندازد و رسانه‌ای مدرن با کیفیت بالا که «تریبون مردم» باشد و صرفا «بولتن تبلیغاتی شهردای» نباشد، آن‌گونه که مدیر مرکز ارتباطات راهبردی و امور بین‌الملل آن شهردا وعده داده، را راه‌اندزای، مدیریت و هدایت کند؟

نگاه و نقدی به چند خبر منتشر شده در رسانه‌های محلی طی هفته گذشته

به نظر می‌رسد چنان‌چه اصحاب و اهالی رسانه، توجهی به ادبیات و محتوای دقیق آن‌چه منتشر می‌کنند، نشان ندهند، بار این رکن چهارم دموکراسی همیشه کج خواهد بود و این بار کج که ناگفته پیداست نمی‌تواند به منزل برسد، لزوما نخواهد توانست آیینه‌ای دقیق و درست در مقابل دولت‌مردان و شهروندان بگیرد تا خود را در آن ببینند و عیوب خود را اصلاح و پیرایش کنند.
هیچ انسانی مصؤن ار خطا نیست. طبیعتا رسانه‌ای که توسط یک یا چند انسان اداره می‌شود هم مصؤن و پاکیزه از خطا نخواهد بود. اما می‌توان خطاها را دید و نشان داد و نسبت به اصلاح آن اقدام کرد.
 با این امید که توجه رسانه‌ها به ادبیات و محتوای منتشر شده توسط آن‌ها کمی «وسواس» و «دقت» بیشتری یافته و «صحت» فدای «سرعت» نشود و با امید بالاتری که رسانه به هدف و رسالت اصلی خود که «خبر رسانی صحیح و دقیق» است نزدیک بشود، چند خبر از رسانه‌های محلی‌ را با هم مرور و مورد نقد و نگاه دقیق‌تری قرار می‌دهیم:

 ۱ــ سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان، صبح چهارشنبه، ۹۳/۱/۲۷ خبری را با تیتر «برگزاری کرسی تلاوت قرآن کریم در خانه طباطبایی کاشان» به رسانه‌ها ارسال کرد.
یکم؛ «کرسی تلاوت قرآن» اگرچه می‌تواند معنایی معادل برگزاری آیین قرائت قرآن در یک روز و زمان مشخص باشد، اما انتخاب چنین تیتری برای آن آیین فاقد دقت و ظرافت لازم خبری است. مخاطب با خواندن چنین تیتری به ذهنش‌ می‌رسد که دست‌کم تا یک‌ماه در خانه طباطبایی کاشان مراسم تلاوت قرآن با حضور قاریان مشهور کشوری برگزار خواهد شد.
دوم؛ در بدنه این خبر که هدفش اطلاع مردم از وجود چنین آیینی و شرکت در آن هست، فقط اشاره شده که این مراسم روز چهارشنبه در خانه طباطبایی کاشان برگزار می‌شود. این‌که چه ساعتی؟ اصلا مشخص نیست. این نوع خبر نوشتن مردم را «مطلع» که نمی‌کند، هیج! سرگشته هم می‌کند. ناگفته نماند اگر قرار بود مردم به روابط عمومی یک اداره زنگ بزنند و ساعت خبر را بپرسند، پس فلسفه وجودی رسانه‌ها و ارسال خبر به آن‌ها چیست؟
این معضل در اغلب خبرهایی که از طرف این سازمان شهری برای رسانه‌ها ارسال می‌شود مشاهده می‌شود. یعنی فقدان عنصر دقیق «زمان». سردبیر اغلب رسانه‌های محلی هم بدون کمترین توجه به وظیفه «ویرایش» «پروریدن خبر» و اصلاح و تکمیل آن، و نهایتا بدون کمترین توجه به هدف انتشار یک خبر که «مطلع شدن شهروندان» باشد، عین خبر دریافتی را کپی و در رسانه خود منتشر می‌کنند.
۲ ــ پورتال خبری آران و بیدگل که از این به بعد من با عنوان اختصاری «ای‌بی‌نیوز» از آن یاد می‌کنم، پنج‌شنبه ۹۳/۱/۲۸ خبری با تیتر «مناقصه مسیر آران و بیدگل به محور قم – گرمسار برگزار شد+اسناد مناقصه» منتشر کرد.
اول این‌که مسیر یا خط ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ‌ــ گرمسار، یک طرح یا پروژه است و باید تیتر به شکل: «مناقصه طرح مسیر ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ــ گرمسار برگزار شد» نوشته می‌شد.
دوم؛ وقتی به خبر مراجعه می‌کنی، خبری از برگزاری مناقصه که تیتر از آن خبر می‌دهد، نیست، صرفا پروژه مناقصه با انتشار اسناد آن کلید خورده است. بعد از این کلیدخوردن، متقاضیان تقاضای خود را اعلام می‌کنند، بعد از خواندن تقاضا‌ها، چنان‌چه متقاضی واجد شرایط بود، برای شرکت در متاقصه پذیرفته و به وی ابلاغ می‌شود. پس از ابلاغ به همه متقاضیان، قیمت‌های پیشنهادی دریافت و طی یک مراسم ویژه و با حضور مقامات محلی و مسؤل و با اطلاع قبلی حالا مناقصه «برگزار» شده و خبر گزارش شده از این آیین می‌تواند «برگزاری» مناقصه باشد.
تیتر اتفاقی که اکنون افتاده می‌توانست این باشد:
 «اسناد مناقصه پروزه ملی خط ارتباطی آران و بیدگل به محور قم ــ گرمسار منتشر شد.»
 سوم این‌که؛ خبر از قول «یک منبع آگاه» نقل و گزارش می‌شود. در کار رسانه، خبری به نقل از یک «منبع آگاه» نقل می‌شود، که منبع خبر مورد اطمینان کامل رسانه هست. بنابراین رسانه از وقوع حادثه اطمینان دارد، اما انتشار خبر با نام منبع ممکن است برای وی به لحاظ امنیتی، سیاسی یا اجتماعی مشکل‌ساز باشد. غالبا مدل «منبع آگاه» در مورد بعض اتفاقاتی که تلاش می‌شود پشت‌پرده بماند و به رسانه‌ها راه پیدا می‌کند اتفاق می‌افتد، نه در مورد انتشار اسناد مناقصه یک پروژه که ملی است و انجام آن تاکنون یک پروسه زمان‌بر با مشارکت چندین وزارت‌خانه و چندین نماینده مجلس در چند دوره را به همراه داشته است.
 شوربختانه خبر با همین تیتر، ادبیات و اطلاعات عینا در پایگاه خبری نماینده مردم منطقه در مجلس شورای اسلامی بدون کمترین تغییری منعکس و منتشر شده است.
۳- خبرگزاری «ایمنا» وابسته به شهرداری اصفهان، سه‌شنبه ۹۳/۱/۲۶ خبر بازگشت پیکر مطهر دو تن از شهدای دفاع مقدس به شهر کاشان را با تیتر «بازگشت دو شهید کاشانی به آغوش خانواده» منتشر کرد. این یک تیتر ذهنی است و نویسنده تلاش نموده با استفاده از تخیل ادبیاتی، عطر پراکنده شده شهادت در شهر کاشان ــ با مراسم تشییع این دو شهید در شهر را ــ به نحوی زیبا و ادیبانه منعکس کند. اما حقیقت آنست که پیکر شهدا به آغوش خانواده ــ آن‌گونه که تیتر تلاش می‌کند ادیبانه نشان دهد ــ باز نمی‌گردند، به آغوش «میهن»، «وطن» یا «شهر» باز‌می‌گردند.

به اشتراک گذاری